THE BIRDS - ÁM ẢNH ĐẾN TỪ BẦY CHIM

Phát hành: 28 tháng 3 năm 1963 Đạo diễn: Alfred Hitchcock Chấm điểm: 4/5 Người viết: Phạm Nguyễn Bảo Ngọc - sinh viên năm 2 chuyên ngành Biên kịch Điện ảnh & Truyền hình trường ĐH KHXH&NV - ĐHQG TP. HCM

Một fan của thể loại kinh dị thì thật thiếu sót nếu không biết đến “The Birds” - một trong những bộ phim kinh dị hiện đại đầu tiên trên thế giới được thể hiện qua bàn tay của đạo diễn kinh dị bậc thầy Alfred Hitchcock. Vị đạo diễn này cũng từng tuyên bố: ”The Birds có lẽ là bộ phim đáng sợ nhất tôi từng làm ra”.

Melanie Daniels, một cô gái giàu có tình cờ gặp chàng luật sư Mitch Brenner khi anh tìm cặp Lovebirds làm quà sinh nhật. Cuốn hút bởi tính cách chững chạc của anh, cô quyết định tạo cho sự bất ngờ bằng cách tạt đến vịnh Bodega nơi anh nghỉ cuối tuần để tặng đôi chim đó. Daniels không ngờ cô phải lưu lại nơi đó lâu hơn dự kiến và sẽ phải gặp điều khủng khiếp nhất trong đời khi xuất hiện sự tấn công không thể giải thích được của một đàn chim dữ. Bộ phim với tiết tấu chậm, nửa đầu đoạn phim bạn sẽ lầm tưởng đây là một bộ phim lãng mạn, hài hước với sự tán tỉnh, châm chọc qua lại giữa cô nàng Melanie Daniels và anh chàng Mitch Brenner, tuy nhiên càng về sau kịch tính càng tăng và chắc chắn bạn sẽ vô cùng hồi hộp và lo lắng.

Trong khi “Psycho” (1960) của Alfred Hitchcock được coi là bộ phim kinh dị hiện đại đầu tiên thì “The Birds” được xem như tiên phong cho dòng phim kinh dị về sự trả thù của tự nhiên. “The Birds” còn gây trăn trở hơn cả “Psycho” khi không có một lối thoát nào cho nhân vật. Thực tế, bộ phim không hề kết thúc (không hiện chữ “The End” vào khúc cuối như hầu hết các bộ phim cùng thời). Nó tạo sự kịch tính, căng thẳng chậm hơn so với Psycho nhưng khi chúng xảy ra thì diễn biến càng lúc càng trở nên tồi tệ hơn. Ngoài ra, việc sử dụng những thứ thân thuộc như đàn chim thay vì quái vật hay người ngoài hành tinh khiến bộ phim liên tưởng và gần gũi với cuộc sống của khán giả.

Nói về phong cách làm phim của Hitchcock không thể bỏ qua sự say mê của ông với những nhân vật nữ tóc vàng với phong cách vô cùng sang trọng. Nữ diễn viên tóc vàng Tippi Hedren đã thực sự chinh phục được người xem bởi nhan sắc và khả năng diễn xuất của mình. Khán giả không khỏi những lần hồi hộp, lo lắng cùng với Melanie qua các phân đoạn hết sức thót tim.

Kỹ thuật quay phim trong “The Birds” cũng thể hiện cách kể chuyện rất riêng của Hitchcock khi bộ phim không sử dụng quá nhiều đồ họa nhưng nỗi kinh hoàng lại được thể hiện qua các góc máy. Cảnh Melanie trốn trong buồng điện thoại, máy quay di chuyển xung quanh cô như điểm nhìn của những con chim rồi sau đó lại chuyển sang điểm nhìn của Melanie, trong phân cảnh này cũng có rất nhiều cảnh quay góc cao khiến nhân vật trở nên nhỏ bé, bất lực trước đàn chim dữ. Cảnh quay cận cảnh còn cho thấy biểu cảm sợ hãi của Melanie, sự tấn công của đàn chim được thể hiện với những cảnh quay với tốc độ nhanh. Để ý kỹ sẽ thấy trong “The Birds” đạo diễn Hitchcock sử dụng thường xuyên cảnh quay mắt chim là một cảnh quay rất lạ và đặc biệt. Cách quay này đặt người xem vào điểm nhìn của Thượng Đế nhìn xuống từ trên cao. Đây có thể là sự kết nối đến vị khách trong quán ăn đã cho rằng sự tấn công của bầy chim báo hiệu cho tận thế.

Không chỉ quay phim, kỹ thuật dựng phim của “The Birds” cũng vô cùng tiến bộ và đi trước thời đại. Đặc biệt nhất kể đến phải nói đến phân đoạn đám cháy. Hitchcock đã vô cùng khéo léo khi sắp xếp cảnh quay vừa cho thấy đám cháy vừa cho thấy biểu cảm của cô nàng Melanie. Ở đây là sự tương phản của những cảnh quay. Đầu tiên là sự tương phản giữa động (đám lửa lan nhanh) và tĩnh (Melanie sững người trước cảnh tượng). Tiếp theo là sự tương phản về màu sắc (đồ họa) giữa một bên rực đỏ và một bên mang trang phục xanh dịu mát. Không gian cũng tương phản giữa bên trong (quán ăn Melanie đứng) và bên ngoài (đám lửa đang cháy). Một đạo diễn thông thường sẽ chẳng bỏ công để làm một phân đoạn xen kẽ liên tiếp như vậy, có thể họ chỉ cần quay xong đám lửa rồi chuyển sang các vị khách trong quán ăn. Nhưng với Hitchcock mỗi cách quay, cách dựng đều mang đầy dụng ý, không một chi tiết nào, một hành động nào là thừa thãi.

Điểm mình thật sự ấn tượng với “The Birds” có lẽ là âm nhạc, âm thanh. Không giống những bộ phim kinh dị hiện nay thường sử dụng rất nhiều hiệu ứng âm thanh jump scare để tăng sự sợ hãi cho khán giả thì “The Birds” không hề có nhạc, âm nhạc duy nhất bạn có thể nghe là do các diễn viên biểu diễn như Melanie chơi piano tại nhà Brenners, các học sinh hát bài hát dân gian trong khi không biết đàn quạ đang tụ tập ngoài sân trường. Thay vì dùng nhạc nền, Hitchcock sử dụng một loại máy gọi là Mixture Trautonium để tạo ra âm thanh như tiếng chim bằng điện tử. Sự đổi mới của bậc thầy kinh dị ở đây là sử dụng sự im lặng của “âm nhạc”. Bạn sẽ căng thẳng bởi âm thanh của sự im lặng vì bạn nhận ra điều tiếp theo bạn sẽ nghe thấy là tiếng chim kêu.

Hitchcock đã từng chỉ ra yếu tố khiến khán giả sợ hãi: “Không có sự khủng khiếp trong tiếng súng, sự khủng khiếp chỉ tồn tại trong dự đoán về nó”. Cách tốt nhất để tạo ra sự mong đợi đó là để cho khán giả biết mà nhân vật chính của mình không biết. Chỉ ra điều này chúng ta có thể xem qua phân cảnh Melanie Daniels đến ngồi ở băng ghế trong trường học. Đây cũng là một trong những cảnh quay gây cảm giác lo lắng và hồi hộp khi cô nàng không biết chuyện gì đang xảy ra và ngồi quay lưng lại với lũ chim. Cách sắp xếp, dàn dựng như vậy khiến cho Melanie ở thế bị động và có thể dễ dàng bị tấn công bất cứ lúc nào nhưng chỉ có khán giả là có thể thấy được nguy cơ tấn công của bầy chim đó. Thông thường trong những bộ phim kinh dị sẽ thường bắt đầu bằng sự bình lặng rồi thay đổi một cách bất ngờ, Hitchcock chứng minh cá tính độc nhất của mình trong thị trường phim kinh dị bằng cách cố tình kéo dài sự bình lặng đó để đẩy sự hồi hộp lên đến tột độ. Cảnh quay thể hiện một bên Melanie đang bình thản hút thuốc còn một bên lũ chim càng lúc đậu càng đông sau lưng cô. Cái hay của Hitchcock còn là việc ông chọn những cảnh quay và khung cảnh tươi sáng như trường học hay ngọn đồi vui chơi của đám trẻ rồi biến chúng trở thành một bầu không khí lạnh lẽo vô cùng đáng sợ.

Màu sắc, ánh sáng cũng là những yếu tố khiến “The Birds” ám ảnh người xem. Bộ phim sử dụng tông màu xanh chủ đạo như Melanie lái thuyền với khung cảnh là xanh lam và xanh lá, bộ đồ cô mặc cũng là màu xanh. Màu xanh mang ý nghĩa yên bình, an toàn, nó tương phản với sự tấn công không ngờ đến từ bầy chim khiến khán giả hoài nghi và lo lắng. Chi tiết thú vị nữa là đôi chim Lovebirds với đầu vàng thân xanh thật giống với cô nàng tóc vàng Melanie. Ngoài ra, phim còn sử dụng bối cảnh chủ yếu vào ban ngày, bầu không khí yên bình duy trì hơn một nửa bộ phim, các màu sắc rực rỡ và bầu không khí an toàn làm cho khán giả trong một tâm trạng thấp thỏm, lo lắng không biết khi nào sẽ có sự tấn công của bầy chim.

Mình cực kì thích cái cách Hitchcock sử dụng ánh sáng để kể chuyện và dẫn dắt người xem vào thế giới kinh dị của ông. Ấn tượng nhất phải kể đến là phân cảnh xác chết. Bắt đầu với cảnh Lydia bước xuống xe với ánh nắng chói chang, bà vừa bước vào cửa thì ánh sáng lúc này cũng mờ dần, sự thiếu ánh sáng lúc này báo hiệu cho một cái gì đó tồi tệ sắp xảy ra. Nhiều đạo diễn sử dụng điều này vào phim của mình nhưng Hitchcock còn xuất sắc hơn khi sử dụng ánh sáng tương phản để tạo nên sự đột ngột. Căn phòng của nạn nhân có vẻ sáng sủa hơn cảnh ngoài ngôi nhà bà Lydia bước vào, nhưng khi máy quay bắt đầu hé lộ cơ thể ông ta thì ánh sáng cũng tối lại. Bóng tối bao trùm cơ thể chỉ để lộ khuôn mặt và hốc mắt đen như mực. Không những thế cảnh quay này còn zoom ba lần gây không ít kinh hãi cho khán giả với hố mắt đen đầy ám ảnh. Khi Lydia sợ hãi chạy ra khỏi căn nhà thì trời cũng bắt đầu chuyển sang bão tố đen kịt báo hiệu cho sự nguy hiểm dữ dội sắp ập vào.

Alfred Hitchcock, ông vua kinh dị, người tạo nên một đế chế phim kinh dị trong thế giới điện ảnh bằng những thủ pháp độc đáo của mình. Những yếu tố kinh dị làm nên thương hiệu của Hitchcock đến tận ngày nay vẫn luôn được các nhà làm phim kinh dị hiện đại áp dụng và học hỏi. “The Birds” thích hợp cho những khán giả yêu thể loại kinh dị và muốn tìm hiểu về những bộ phim tiên phong của thể loại này.